نکته ی دیگر در این نمایش، مسئله آزادی بیان است در کشور هیس هیس ها و پچپچه ها. در کشوری که "هر کاری دلت می خواهد یواشکی بکن ولی هرگز حرفش را نزن!" در دنیای خفقان و سکوت است که زن عفیفی مثل یرما به زبان می آید و از محرومیت ها و تمناهای زنانه خودش و میل طبیعی اش به باروری حرف می زند و همه سعی می کنند به حقه ای او را ساکت کنند.

ملافه ها را عوض کردم

لحاف نو خریدم

لباس خواب نو نیز

خاطره ی بیست پنج سال

زندگی با تو را

با لیوانی آب

غرغره کردم

و

تف کردم به هر چه گذشت

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

گیسو شاکری خواننده است و آخرین آلبوم او اجرای جدیدی از آهنگهای قمرالملوک وزیری است.

مصاحبه ی گیسو شاکری با بی بی سی درباره "گیسو شاکری از قمر می خواند"

این گفتگو را بشنوید.

و بالاخره همه چیز در مورد گیسو شاکری در وبسايت گيسو شاکری

درباره قره العین در سایت در سایه روشن کلام

/ طاهره قره العین در وب سایت مهناز

دیوان اشعار طاهره قرَه العین، متن کامل، به کوشش سام واثقی و سهیلا واثقی/

درباره "قره العین" به قلم مریم خراسانی/

زنان آزادیخواه ایران از طاهره قره العین تا پروین اعتصامی به قلم نیلوفر بیضایی

دو تصنيف از اشعار طاهره "قره العین" را در اينجا بشنويد

"در پس پرده ها" نمایشنامه ای بر اساس زندگی طاهره قره العین به قلم عزت گوشه گیر

چند وقت پیش با دختر جوانی آشنا شدم. جوانی خودم است. اگر همان روزی که به فرانسه رسیدم، درست همان روز را روز تولدم حساب کنیم، امروز می توانستم هم سن و شاید هم جای او باشم.

علائق مشترکی داریم: تئاتر!

و فرق زیادی داریم: رقص

در ایران هرگز جرئت نکردم به کلاس رقص بروم و رقصیدن یاد بگیرم. با وجود این که خانواده مادری ام هنرمندان زیادی داشت و پسرعموهای مادری ام از بنیانگذاران تئاتر مدرن ایران بودند به عنوان یک دختر ایرانی نتوانستم به عنوان یک سرگرمی به رقص بپردازم و این هارمونی تن و روان را در وجود خود پرورش بدهم. بزرگترین هنرم شاید دل به دریا زدن و رفتن به دانشکده ی تئاتر بود. همین و بس! رقص بی رقص! در حالی که ته ته های وجودم گاهی دلم می خواست برقصم و هرگز نمی شد چون رقصیدن را نیاموخته بودم. امروز کابوسم این است که مثل مادرم نرقصیده بمیرم.

دختر جوان اسمش "له آ" یا "لئا" است. براق و شفاف است! صندوقچه ای از مروارید و لعل و گوهر را مجسم کنید و توی فکرهایتان "لعیا" بنامیدش ولی "لئا" صدایش کنید. لئا در زندگی هنری اش، در زمینه رقص - تئاتر کار می کند. شاداب و پر نیرو است و چشمان روشن و بی غرضی دارد. از هر دری حرف زده ایم و وقتی که فهمید ایرانی هستم مثل بسیاری از فرانسوی ها گفت: آهان! مرجان!

به لئا گفتم: من اسمم مرجان نیست. مرجان اسم خواهر من است. اسم من مهستی است.

فرانسویان سخت شان است که نام مرا تلفظ کنند. "ه" را به کل حذف می کنند و نامم تبدیل می شود به "مایستی" طوری که گاهی دیگر با شنیدنش خودم را دیگر به جا نمی آورم. با لئا کمی تمرین تلفظ کردیم ولی می دانم یادش خواهد رفت. آدمها با شما آشنا می شوند با روحتان نزدیک می شوند و بعد،... دفعه ی بعد حتا اسمتان را هم یادشان نیست.

این سالها خیلی ها مرا "خواهر مرجان" خطاب کرده اند ولی در سالهای اول سکونتم در فرانسه هرگز کسی مرا "خواهر مهتاب" صدا نزد. سالهای جنگ بود و جو ضد ایرانی خیلی قوی و رایج بود. بیخود نیست که مرجان ساتراپی وقتی داستان همان سالها را می نویسد در دوره ای از ایرانی بودن خود خجلت زده است و یک بار به ناچار خود را فرانسوی جا می زند و خود را "ماری ژان" معرفی می کند.

در آن سالها، در سالهای اول ورودم به فرانسه داستان بتی محمودی و "بدون دخترم، هرگز!" خیلی داغ بود و بحث روز بود. خیلی از خارجی ها با من رفتاری مثل خواهرشوهر بتی محمودی داشتند و یا مرا با خواهرشوهر و یا با مادرشوهر بتی اشتباه می گرفتند و گاهی می خواستند انتقام بتی محمودی را از من بگیرند و درجا شهیدم کنند.

لئا مانند بسیاری از فرانسوی ها مرجان ساتراپی را می شناسد و کتابهای مصورش را خوانده است و فیلم پرسپولیس را دیده است. با لئا از مرجان ساتراپی حرف زدیم و پرسپولیس.

به لئا گفتم: "آنچه مرجان نوشته روایت نسلی از ایرانیان است که حکومت نادیده اش گرفت و هنوز هم نادیده می گیرد. روایت مرجان، روایت بسیاری از زنان مهاجر ایرانی است." اولین و آخرین سفرم به پرسپولیس به سالهای دبیرستان برمی گردد، به نوروزی در پانزده سالگی. به لئا گفتم: "خیلی دلم می خواهد پیش از اینکه به کل ویرانش کنند سفری به پرسپولیس داشته باشم." لئا به من گفت: "اسمت یادم نمی رود چون خواهر مرجان هستی" و هر دو با این حرفش خندیدیم.

- خواهر مرجان! خواهر مهتاب!

میریل، یکی از بهترین دوستان زندگی ام که سرطان او را از من گرفت، در اولین دیدارمان می خواست پوستم را غلفتی از جا بکند چون توی کتابی خوانده بود در ایران با مادام بتی خانم محمودی خوش رفتاری نشده است.

اولش به او گفتم کتاب بتی محمودی از نوع ادبیاتی نیست که مورد سلیقه ام باشد و الان خیلی کار و درس دارم ولی میریل خشمگین تر از این حرفها بود و ول نمی کرد تا جایی که از شدت کلافگی گفتم:

"ببین اگر من بروم و از نوع میهمان نوازی تو به عنوان فرانسوی بنویسم و بگویم برای اولین بار به خانه ی یک فرانسوی رفتم و او نزدیک بود کله ام را از جا بکند و به خاطر بتی محمودی با من دعوا کرد چه می کنی؟ تو هیچ مرا نمی شناسی و ببین چقدر با من بدرفتاری می کنی؟" میریل کمی آرام شد و در این آرامش بود که به او گفتم: "من خواهرشوهر بتی نیستم و مهتاب اسم خواهر من است و متاب محمودی هم مثل خواهر من است و فرض کن، من و متاب خواهریم و گیر خانواده ای متعصب افتاده ایم و حالا چه باید بکنیم؟" با وساطت دوستان میریل کاملاً آرام گرفت و دست از پرخاشگری به من برداشت. بعدها به مرور همدیگر را شناختیم و با هم دوست شدیم. روزی بود که به پانصد فرانک پول احتیاج داشتم و کسی نبود، همان میریل نازنین با دو چوبدستی، پنج طبقه ی محل کارم را بالا آمد و پول را به من قرض داد و من آن فرشته ی جیغ جیغو را هرگز فراموش نمی کنم.

دیروز سر کار توی فکر بودم که ناگهان کسی از کنارم گذشت و صدایم زد: سلام خواهر مرژان!

با تعجب برگشتم و نگاهش کردم، مقابلم دختر جوان زیبایی را می دیدم با موهای بلند و در پیراهن آبی بلند. یک فرشته آبی پوش با چشمانی آبی، درست مثل مریم مقدس های توی کلیسا! با تعجب نگاهش کردم و نامش یادم نیامد.

لئا به من گفته بود اسمم یادش نمی رود چون "خواهر مرجان" هستم و هر دو با این حرفش خندیده بودیم حالا اسمم یادش رفته بود و فقط یادش مانده بود خواهر مرجان هستم ولی این من بودم که هیچ چیز یادم نمانده بود و هیچ نمی دانستم او خواهر کی است و یا اصلاً خواهری دارد یا نه!

از تعجب درنمی آمدم چون هر چه به ذهنم فشار می آوردم او را به جا نمی آوردم، آخر بار اولی که دیدمش لباسش کرم و قهوه ای بود و شلوار به پا داشت و رنگ چشمانش روشن و خاکی و یا عسلی بود ولی حالا این فرشته با این چشمان درشت آبی و در این پیراهن بلند آبی کیست؟ آخرش مجبور شدیم دوباره خود را به دیگری معرفی کنیم. لئا دوباره نامش را گفت و من دوباره خودم را معرفی کردم و سعی کردیم دیگر نام دوستان مان را فراموش نکنیم. لئا آمده بود بپرسد نمایشی که دیشب دیده ام چطور بوده است و آیا به زحمت دیدنش می ارزد یا نه و بعد هم به من بگوید که دارد نمایش جدیدی را تمرین می کند.

وقتی لئا دور می شد، من به خواهرانم فکر می کردم.

به همه ی مهتاب ها!

و به همه ی مرجان های کوچک!

چقدر دلم برای همه ی خواهرانم تنگ شده!

آیا کسی به فکر نجات خواهران کوچک من است؟

چه کسی خواهران مرا از دست این خواهران زینب نجات خواهد داد؟

امشب می روم به تئاتر، به دیدن نمایش فرشتگان در آمریکا اثر تونی کوشنر و به کارگردانی کریزتف وارلیکوفسکی. "فرشتگان در آمریکا" به عنوان بهترین نمایشنامه برنده جایزه پولیتزر و تونی آوارد 1993 شده است و کارگردان نمایشنامه از کارگردانهای درخشان و مهم لهستانی است. نمایشنامه حماسه ایست از زندگی انسان معاصر در هنگام ظهور بیماری مسری ایدز و نشاندهنده دوران بیماری که در آن به سر می بریم. داستان نمایش بر ماجراها و مشکلات همجنسگرایان بنا شده است. از این نمایشنامه با بازی میریل استریپ و آل پاچینو به کارگردانی مایک نیکلاس در سال 2003 فیلمی تلویزیونی ساخته شده است که عکس ها و صحنه هایی از فیلم را می توانید در اینجا ببینید و صحنه هایی از اجرای "فرشتگان در آمریکا" در فستیوال آوینیون 2007 را به صورت ویدئو در سایت جشنواره آوینیون می توانید ببینید.

مدت نمایش پنج ساعت و نیم است و از حالا احساس می کنم اجرایی تکان دهنده باشد. اگر چیزی فهمیدم برایتان خواهم نوشت چون نمایش به زبان لهستانی اجرا می شود و بالا نویس فرانسه دارد و این جور مواقع نمی دانم مطالب بالا را بخوانم و یا نمایش روی صحنه را نگاه کنم!

_______________________

پس از دیدن نمایش: همین الان به خانه رسیدم و سخت هیجان زده ام. یک نمایشنامه خوب با اجرایی ناب و عالی توسط بازیگران هنرمند. فرشتگان در آمریکا را حتماً ببینید و اگر نمی توانید حتماً فیلمش را ببینید و یا کتابش را تهیه کنید و بخوانید. آنقدر لحظات ناب انسانی دیدم و آنقدر بازیگران توانا و مسلط و آنقدر رازهای روان بشری برایمان گشوده شد که الان برایش کلمه ندارم. فرشتگان در آمریکا به طور حتم در ایران هیچگونه امکانی برای ترجمه و یا چاپ و یا اجرا ندارد. خلاصه کردن داستانی چنین عمیق و انسانی و چند صدایی هم بیهوده به نظر می رسد سعی کنید نمایشنامه را پیدا کنید و به زبان اصلی بخوانید و با یکی از بهترین آثار ادبی پایان قرن بیستم آشنا شوید. شاید بعداً در موردش بیشترش نوشتم.

شعر «داروک» از «نيمايوشيج» را با صداي «غزاله عليزاده» بشنويد.
شعر «ترا من چشم در راهم» از «نيمايوشيج» را با صداي «غزاله عليزاده» بشنويد.

و غزاله به روایت غزاله / یاد غزاله علیزاده/ منصوره اشرافی

نمایشنامه "رویای شب نیمه تابستان" ویلیام شکسپیر پر است از افسانه و خیال و شعر و تخیل و فانتزی. توماس عزیز این "رویای شب نیمه تابستان" را برایم به صورت کابوسی ناخوشایند درآورد. درست است که او از نسل آن سوی پرده های آهنین است و می خواهد دیوارها را فرو بریزد، ولی فرو ریختن تابوهای نوجوانی در چهل سالگی، حاکی از ناپختگی و ناآزمودگی اوست.

در اجرای توماس اوستر مایر "رویای شب نیمه ی تابستان" در صحنه ای به شکل دیسکوتکی دوطبقه اتفاق می افتد. ارکستری با خواننده، موزیک زنده جوانان عاصی امروز را، یعنی متال و هیاهوهایی از این قبیل را بر روی صحنه ایجاد می کنند و می خوانند.

در ابتدا بازیگران بین تماشاگرانی که به سالن بزرگ تئاتر شایو وارد می شوند نوشیدنی پخش می کنند و نمایش با یک استریپ تیز مردانه آغاز می شود، بازیگر به داخل تماشاگران می آید و سپس روی صحنه می رود و مانند مردان استریپ تیزکننده از زنان و تماشاگران می خواهد که در بیرون آوردن لباس از تنش، به او کمک کنند. معمولاً هر تماشاگر یا بازیگری در قبال این کمک، به رسم رایج به او اسکناسی کاغذی تقدیم می کند.

نمایش در شبی در نیمه ی تابستان اتفاق می افتد ولی ما این نمایش را وسط زمستان دیدیم؛ بازیگران با ماسک هایی نیمه جیوان و نیمه انسان و رقص هایی غریب که ناشی از الکل و مواد مخدر است سر تماشاگران را دو ساعتی با گستاخی ها و رقص های خود گرم می کنند. در دقایق آخر است که کارگردان سعی می کند هر طور شده خود را به شکسپیر بچسباند و بازیگرانش که بیشترشان رقصنده اند به زبانهای گوناگون جملاتی از نمایشنامه شکسپیر را بیان می کنند ولی شکسپیر از او گریخته است و از دست اوسترمایر به سیاره ای دیگر پناهنده شده است.

در این اجرا شعر و زیبایی اثر شکسپیر کاملاً فراموش شده است و "رویای شب نیمه ی تابستان" در ذهن اوسترمایر به صورت شب زنده داری و عیاشی در دیسکوت های جهنمی برلین تنزل کرده است. اجرای رویای شب نیمه ی تابستان به کارگردانی توماس اوسترمایر دیگر هیچ رویایی وجود ندارد بلکه اوسترمایر همه چیز را برای من به شکل کابوسی درآورد. دیگر کارهای او را مانند سابق دوست ندارم چون اوسترمایر در نمایش خود شعر و زیبایی اثر شکسپیر را به کل نادیده گرفت.

قرار است امسال تابستان در جشنواره تئاتر شهر آوینیون، اوسترمایر در حیاط بزرگ کاخ پاپ ها، نمایش هاملت را به روی صحنه بیاورد و از همین الان من نگران "هاملت" نازنین هستم.

چند سال پیش کارگردان ایتالیایی محبوبم، رومئو کاسته لوچی "هاملت" را به صورت یک عقب مانده ذهنی در یک آسایشگاه روانی به روی صحنه آورد و مرا از آن همه امیدی که به آینده ی او بسته بودم نومید کرد و امسال گویا نوبت توماس است تا تیشه به ریشه ی هاملت بزند.

برنامه آواز امیرحسین به همراهی گیتار کامران در چهاردهم مه

Téléphone : 06 25 47 63 63 - Maison des Associations du 16^ème, Salle 1

انجمن فرهنگ آزاد 14 Avenue René Boylesve

75016 Paris

مرا بسوزانید، اندیشه‌‌‌‌ام را نه!